İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların sağlığını korumak ve iş kazalarını önlemek adına büyük önem taşır. Bu bağlamda, çalışanların sağlık kontrollerinin düzenli olarak yapılması ve işverenlerin bu sürece destek vermesi, hem yasal bir zorunluluk hem de etik bir sorumluluktur. Ancak işverenlerin, çalışanlarının sağlık raporu almalarına izin verip vermeme konusunda nasıl bir tutum sergilemesi gerektiği, zaman zaman tartışma konusu olmaktadır. Bu yazıda, işverenlerin bu konudaki yasal yükümlülükleri ve çalışanların haklarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

İşverenin Yasal Yükümlülükleri

Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, işverenlerin çalışanlarının sağlık gözetimini sağlamasını zorunlu kılmaktadır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 15. maddesine göre, işverenler çalışanlarının sağlık muayenelerini yaptırmakla yükümlüdür. Bu yükümlülük şu aşamalarda devreye girer:

• İşe giriş muayeneleri: Çalışanın işe uygun olup olmadığını belirlemek için yapılır.
• Periyodik sağlık kontrolleri: İş sürecinde çalışanın sağlık durumunun takip edilmesini sağlar.
• İş değişikliği durumlarında sağlık muayenesi: Çalışanın farklı bir pozisyona geçmesi durumunda yeniden değerlendirme yapılmasını gerektirir.

Özellikle tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışanların, işe başlamadan önce sağlık raporu almaları yasal bir zorunluluktur. Bu tür sektörlerde sağlık raporu olmadan çalışmaya başlanması halinde hem işveren hem de çalışan hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalabilir.

İşverenlerin sağlık raporu sürecinde şu adımları takip etmesi gerekmektedir:

• Çalışanlarına işyeri hekimi veya yetkili sağlık kuruluşlarına başvurabilmeleri için izin vermek.
• Sağlık muayeneleri için gerekli organizasyonu yapmak ve çalışanlarını bilgilendirmek.
• Sağlık raporu olmadan işbaşı yapılmasını engellemek.
• Sağlık kontrollerinin düzenli olarak yapılmasını sağlamak.

Bu yükümlülükleri yerine getirmeyen işverenler, hem idari para cezaları ile karşılaşabilir hem de olası iş kazalarında tazminat davalarıyla karşı karşıya kalabilir.

Çalışanların Hakları

Çalışanlar, sağlık kontrollerinin yapılmasını ve sağlık raporu alabilmek için işverenlerinden izin talep etme hakkına sahiptir. Çalışanların bu hakkı şu durumlarda devreye girer:

• İşe girişlerinde veya mevcut sağlık durumlarını belgelemek için sağlık raporu almaları gerektiğinde.
• Çalıştıkları ortamın sağlıklarını olumsuz etkilediğini düşündüklerinde.
• İş kazası veya meslek hastalığı durumunda doktor muayenesi talep ettiklerinde.

Eğer bir çalışan, sağlık raporu almak için işvereninden izin talep ettiğinde bu izin reddedilirse, İş Kanunu’nun 24. maddesi kapsamında haklı nedenle iş sözleşmesini feshetme hakkına sahip olabilir. Çünkü çalışan sağlığını koruma hakkına sahiptir ve işverenin bu hakkı engellemesi, iş sözleşmesinin temel yükümlülüklerini ihlal ettiği anlamına gelir.

Ayrıca, işverenin çalışanına işyeri hekimi ya da devlet hastanelerinden sağlık raporu alabilmesi için fırsat tanıması gerekir. İşverenin bu konuda keyfi bir şekilde olumsuz tutum sergilemesi, çalışan açısından hukuki yollara başvurmayı gerektirebilir.

Özel Durumlar ve İzin Talepleri

İşyerinde sağlık raporu almak için izin talepleri, işverenin yönetim hakkı çerçevesinde değerlendirilse de bu değerlendirme sırasında eşitlik ilkesine ve çalışan haklarına uygun hareket edilmelidir. İşveren, sağlık raporu alma sürecinde çalışanlara destek olmalı ve süreci kolaylaştırmalıdır.

Özellikle aşağıdaki durumlarda işverenin izin vermesi gerekir:

• Kronik hastalığı bulunan çalışanlar, periyodik muayeneler için sağlık kuruluşlarına gitmelidir.
• Meslek hastalığı şüphesi olan çalışanlar, gerekli testleri yaptırmak üzere sağlık raporu alabilmelidir.
• Özel hastanelerden alınan raporlar, yasal olarak geçerlidir ve işverenin bu raporları dikkate alması gerekir. (Yargıtay kararları, özel hastanelerden alınan sağlık raporlarının da işveren tarafından kabul edilmesi gerektiğini belirtmektedir.)

İşveren, çalışanlarının sağlık kontrollerine gitmesini engellememeli ve sağlık raporu taleplerini reddetmemelidir. İş sağlığı ve güvenliği, hem işverenin hem de çalışanın ortak sorumluluğudur.

Sonuç

İşverenler, çalışanlarının sağlık raporu almaları için gerekli izinleri vermek ve süreci desteklemekle hem yasal hem de etik olarak yükümlüdür. Sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturmak ve çalışanların işlerini güvenli bir şekilde sürdürebilmelerini sağlamak, işverenin temel görevleri arasındadır. Bu süreçte işverenler şu adımları takip etmelidir:

• Çalışanların sağlık kontrollerini düzenli olarak yaptırmalarını teşvik etmek.
• Sağlık raporu almak isteyen çalışanlara gerekli izinleri vermek.
• Tehlikeli ve çok tehlikeli işler için sağlık raporu zorunluluğunu yerine getirmek.
• Özel hastanelerden alınan sağlık raporlarını geçerli kabul etmek.

Tüm bu süreçlerin doğru yönetilmesi, hem çalışanların sağlığını koruyacak hem de işyerinde daha verimli ve güvenli bir çalışma ortamı yaratılmasını sağlayacaktır.