Meslek hastalığı nedir?
Çalışılan işyerlerindeki bazı zararlı etkenlerin çalışanların sağlığını etkilemesi sonucunda ortaya çıkan hastalıklardır. Bir hastalığa meslek hastalığı diyebilmek için, işle ilişkisinin somut olarak ortaya konulması gerekir.
Mevzuatımızda meslek hastalıkları “Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleri” olarak tanımlanmaktadır(5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu).
Pnömokonyoz nedir?
Pnömokonyoz genel bir terimdir ve solunan ve akciğerlerde biriken tozlara karşı gelişen bir dizi doku reaksiyonunu ifade eder. Tozlu ortamlarda yapılan çalışmalar sırasında solunum yoluyla akciğerlere alınan inorganik tozların ve dumanların, akciğerlerde yıllar içerisinde birikmesi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır. Pnömokonyozlar meslek hastalıklarıdır.
Hangi mesleki akciğer hastalıkları pnömokonyoz değildir?
Mesleksel astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, bisinozis, berilyozis ve hipersensitivite pnömonisi gibi toza bağlı bazı kronik meslek hastalıkları, gelişimlerinde toz birikimi gerekmediğinden pnömokonyoz değildir.
Hangi tozlar pnömonyozlara neden olur?
Silika, kömür madeni tozu, asbest tozu başta olmak üzere, solunabilecek kadar küçük boyutlarda olan ve akciğerlerde eriyip kaybolmadan biriken çeşitli tozlar ve kaynak dumanı gibi dumanlar pnömokonyozlara neden olur.
Hastalığı oluşturan tozun cinsine göre adlandırılırlar; Silikozis, kömür işçisi pnömokonyozu, asbestozis, talkozis gibi.
Silikozis nedir?
Kum, kuvars ve diğer birçok kaya türünde bulunan bir mineral olan silika tozlarının solunmasından kaynaklanan pnömokonyozdur. Silika tozu pnömokonyozların en önemli ve en sık nedenidir. Silika doğada taş ve kayaların yapısında en çok bulunan elementtir. Taş ve kayaların kırıldığı, parçalandığı, öğütüldüğü, püskürtüldüğü çeşitli mesleklerde görülebilir. Silikozis, solunabilir silika tozlarının (çapı 10 mikrondan küçük) uzun süreli solunumu ve akciğerlerde birikimi ile gelişen, akciğerlerin yapısını bozan ve sertleştiren, geri dönüşü olmayan, tedavisi olmayan, ilerlemiş vakalarda ölümcül olabilen bir pnömokonyozdur. Uzun bir sessiz dönemi vardır.
Silikozisin görüldüğü işler hangileridir?
İnşaat ve madencilik gibi işler başta olmak üzere, çeşitli işlerde de silikozis riski vardır. Birkaç örnek vermek gerekirse; Maden ve taşocakları, Kuvars değirmenler, kumlamacılık meslekleri(dökümcülükte, diş protez teknisyenliğinde..), tunel kazma, taş kesme, cilalama, yontma, dökümcülük, cam, seramik, vitrayi, çimento, kiremit, tuğla, çanak çömlek üretimi gibi işler sayılabilir.
Kömür işçisi pnömokonyozu nedir?
Kömür madeni tozu solunduğunda ortaya çıkan pnömokonyozdur. Başka bir ifade ile, kömür madenlerindeki silika ve kömür tozlarının birlikte oluşturdukları pnömokonyozdur.
Asbestozis nedir?
Asbest doğada bulunan lifsi bir mineraldir. Geçmişte inşaatlarda yalıtım malzemesi olarak, asbestli çimento yapımında ve fren balatalarının yapımında çok kullanılmıştır. Bugün kullanımım yasaklanmış olsa da, 1980'lerden önce madencilik, öğütme, imalat, montaj veya asbest ürünlerinin çıkarılmasında çalışmış olan kişilerde hala asbestozis riski vardır.
Pnömokonyozların belirtileri nelerdir?
Pnömokonyozlar yavaş ilerleyen hastalıklardır. Çoğu zaman akciğer filminde bulgular belirli bir düzeye erişene kadar kişide hiçbir yakınma olmayabilir. Zamanla öksürük, balgam çıkarma, göğüste sıkıntı hissi ve nefes darlığı gibi yakınmalar ortaya çıkabilir.
Bu üçünün dışında da pnömokonyozlar var mıdır?
Evet. Kaynak dumanı, dökümcülük ve cevherden metal elde etme başka metal işlemlerinde oluşan demir, aluminyum, kadmiyum, kobalt, berilyum, titanyum, zirkonyum gibi metallerin toz ve dumanları, hatta PVC, PPRC gibi plastik dumanları bile pnömokonyozlara neden olabilir.
Pnömokonyozlar nasıl teşhis edilir?
Pnömokonyozlar, akciğer filmlerinde kendilerine özgü bulguların varlığı ve bunlarla uyumlu mesleklerde çalışmış olma hikayesinin birlikteliği ile teşhis edilir. Hafif yakınmalarınız olsa bile, işyeri hekiminize başvurun. Meslek öykünüzü hekime detaylı anlatın. Hekim tarafından hastalık ve meslek öykünüz alınacak, muayeneniz yapılacak, akciğer grafiniz ve gerek görülürse biligisayarlı tomografi tetkikiniz yapılacak, solunum fonksiyon testiniz yapılacak ve değerlendirilecektir.
Pnömokonyozlar nasıl tedavi edilir?
Pnömokonyozların tedavisi yoktur. Bu nedenle, toz solumaktan korunarak çalışmak, hastalığın oluşmamasının en iyi yoludur.
Pnömokonyozların şiddetini belirleyen faktörler nelerdir?
Solunan tozun kimyasal özellikleri, büyüklüğü, ortamdaki yoğunluğu, maruz kalma süresi gibi toza ait faktörler ve kişisel duyarlılık, korunma, yaş, sigara içme gibi faktörler pnömokonyozun gelişmesi ve şiddeti üzerinde etkilidir.
Pnömokonyoz yapıcı işlerden uzaklaşmakla pnömokonyozlar düzelir mi?
Tozdan uzaklaşmakla pnömokonyozlar çok nadiren gerileyebilirler. Hatta tersine, işten uzaklaşılsa bile akciğerlerde önemli bir toz birikimi olmuşsa hastalık yıllar içerisinde ilerlemeye devam eder.
Pnömokonyozlardan nasıl korunabilirim?
Pnömokonyozlardan korunmak için, öncelikle işyerinde tozla etkin mücadele yapılmalıdır. Bunun için sırasıyla;
- Mümkünse toz oluşturmayan malzemeler kullanılmalı,
- Toz oluşumunu önleyecek yöntemler kullanılmalı,
- Tozu kaynağında giderecek veya baskılayacak yöntemler kullanılmalı,
- Toz, oluştuğu yerde lokal vakumlama sistemleriyle çalışanın solunum mesafesine erişmeden uzaklaştırılmalı,
- Çalışma ortamına yeterince taze temiz hava sunumu yapılmalı,
- Alınan önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda tozun niteliğine uygun maske ve solunum koruyucular kullanılmalıdır.
Pnömokonyoz yapıcı işlerde çalışanların sağlık gözetiminde neler yapılmalıdır?
- İşe giriş muayeneleri ile sizin işe, işin de size uygunluğunuz değerlendirilmelidir,
- Yıllık akciğer grafisi taramaları yapılarak, ILO (Uluslar arası Çalışma Örgütü) tavsiyelerine göre pnömokonyoz yönünden değerlendirilmelidir. Bu taramaların amacı, riskli işlerde çalışanlarda etkilenmenin başladığı erken evrede tanı konularak korunmanın sağlanmasıdır.